Opieka pielęgniarska w terapii raka piersi

Streszczenie artykułu eksperckiego (pełna treść znajduje się poniżej)
Obecnie w Polsce dąży się do tego, aby chorzy na raka piersi byli diagnozowani i leczeni w specjalistycznych ośrodkach zwanych „breast cancer unit”. Ośrodki te zapewniają odpowiednią opiekę personelu specjalizującego się w leczeniu raka piersi, w tym pielęgniarek onkologicznych i senologicznych.
Pielęgniarka onkologiczna jest samodzielnym pracownikiem systemu ochrony zdrowia, który w drodze szkolenia specjalizacyjnego, zakończonego państwowym egzaminem, uzyskał tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego. W Polsce wszystkie pielęgniarki pracujące w ośrodkach onkologicznych nazywa się pielęgniarkami onkologicznymi. Pielęgniarka senologiczna to osoba, która zajmuje się pacjentami z chorobami piersi, głównie rakiem piersi. Każdy pacjent chorujący na raka piersi może uzyskać wsparcie takiej pielęgniarki, która niekiedy pełni także funkcje koordynatora kart DILO. Zarówno pielęgniarka onkologiczna jak i senologiczna posiadają przygotowanie merytoryczne i praktyczne, aby udzielać wsparcia choremu na każdym etapie leczenia. Mogą one prowadzić edukację pacjenta podczas leczenia chemioterapią, radioterapią jak i w okresie okołooperacyjnym. Są one dużym wsparciem chorych na raka piersi. Każdy pacjent, w przypadku pojawienia się działań niepożądanych podczas leczenia, powinien zgłosić się zarówno do lekarza specjalisty jak i dedykowanej pielęgniarki.

Opieka pielęgniarska w terapii raka piersi.

Opieka pielęgniarek onkologicznych i/ lub senologicznych jest jednym z bardziej docenianych przez pacjentów rodzajów wsparcia w trakcie leczenia z powodu wczesnego, jak i zaawansowanego raka piersi ^[1,2]. Pielęgniarka, z całego zespołu terapeutycznego, spędza z pacjentem najwięcej czasu, dzięki czemu ma możliwość nawiązania bliskiej relacji z chorym i jego bliskimi.
Obecnie, dąży się do tego, aby chorzy na raka piersi byli diagnozowani i leczeni w specjalistycznych ośrodkach, nazywanych „breast unit”. W Polsce jest kilkanaście takich ośrodków, w których opieką nad pacjentami z rakiem piersi zajmują się dedykowani specjaliści, a wśród nich pielęgniarki onkologiczne i pielęgniarki senologiczne.

Kim jest pielęgniarka onkologiczna?

Pielęgniarka onkologiczna jest samodzielnym pracownikiem systemu ochrony zdrowia, który w drodze szkolenia specjalizacyjnego, zakończonego państwowym egzaminem, uzyskał tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego ^[3]. Pielęgniarka onkologiczna jest przygotowana do świadczenia najwyższej jakości opieki nad pacjentem z chorobą nowotworową podczas całego procesu diagnostyki i leczenia onkologicznego. Powszechnie mianem pielęgniarek onkologicznych określa się wszystkie pielęgniarki pracujące w ośrodkach onkologicznych, a nie tylko te, które mają tytuł specjalisty w tej dziedzinie.

Kim jest pielęgniarka senologiczna?

Pielęgniarka senologiczna jest pielęgniarką, która specjalizuje się w opiece nad pacjentami z chorobami piersi, głównie rakiem piersi. W Polsce pielęgniarstwo senologiczne jest mało znane, co więcej, nie stanowi oficjalnej specjalizacji (nie ma szkolenia specjalizacyjnego, które kończyłoby się egzaminem państwowym i nadaniem tytułu specjalisty pielęgniarstwa senologicznego), ale wraz z powstawaniem ośrodków typu „breast unit” lub „breast cancer unit, BCU”, obecność pielęgniarki senologicznej staje się jednym z wyznaczników najwyższej jakości kompleksowej opieki medycznej dla chorych na raka piersi ^[4].
Każdy pacjent z rakiem piersi, niezależnie od stopnia zaawansowania choroby oraz metody leczenia onkologicznego, może liczyć na wsparcie pielęgniarki onkologicznej i/ lub pielęgniarki senologicznej. Warto podkreślić, że nie we wszystkich ośrodkach onkologicznych planowanie i realizacja procesu diagnostyczno – leczniczego raka piersi przebiega według tego samego schematu, dlatego też kontakt z dedykowanymi pielęgniarkami nie jest wszędzie taki sam. Jeśli pacjent ma wątpliwości czy w ośrodku, w którym jest leczony (lub planuje być leczony) są takie pielęgniarki, powinien skontaktować się z koordynatorem pakietu diagnostyki i leczenia onkologicznego (DILO). Często tę funkcję pełni właśnie pielęgniarka onkologiczna. alne, terapie usprawniające (rehabilitacja, fizjoterapia) umożliwiające powrót do pełnej sprawności i funkcjonowania w wymiarze psychospołecznym.

Jakiego typu wsparcie można uzyskać od pielęgniarki onkologicznej i/ lub senologicznej?

Zarówno pielęgniarka onkologiczna, jak i pielęgniarka senologiczna są przygotowane merytorycznie i praktycznie, by udzielać kompleksowego wsparcia pacjentom na wszystkich etapach leczenia z powodu raka piersi. Pielęgniarka onkologiczna i/ lub senologiczna jest często ogniwem łączącym pacjenta z innymi specjalistami, np. dietetykiem, rehamenadżerem czy psychoonkologiem.
Niezależnie od rodzaju proponowanego leczenia pacjent powinien posiadać podstawową wiedzę na temat planowanej terapii, jej przewidywanego przebiegu oraz informacji o możliwych skutkach ubocznych. Program edukacji pacjentów prowadzony przez pielęgniarki onkologiczne i pielęgniarki senologiczne jest istotnym elementem prawidłowego przebiegu leczenia i rehabilitacji po leczeniu onkologicznym.

Leczenie systemowe – w czym pomoże pielęgniarka?

Pielęgniarka prowadzi edukację pacjenta na temat chemioterapii, hormonoterapii i terapii celowanych. Omawia zaplanowany przebieg leczenia i wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Informuje o możliwych skutkach ubocznych terapii, zwraca uwagę na profilaktykę powikłań oraz przekazuje praktyczne wskazówki, jak postępować w przypadku wystąpienia konkretnych skutków ubocznych leczenia.
Pacjentom, którzy otrzymują leki przeciwnowotworowe dożylnie, pielęgniarka wskaże jak dbać o naczynia krwionośne oraz jak uniknąć miejscowych powikłań terapii. W razie potrzeby omówi także dodatkowe metody uzyskania dostępu naczyniowego, takie jak port naczyniowy czy PICC (cewnik centralny z dostępu obwodowego).
Od pielęgniarki można też uzyskać informacje na temat właściwego sposobu odżywiania oraz dostosowanej do stanu pacjenta aktywności fizycznej.

Leczenie chirurgiczne

Pacjenci kwalifikowani do leczenia operacyjnego uzyskają od pielęgniarek senologicznych wskazówki dotyczące ogólnego postępowania okołooperacyjnego, tzn. przygotowania do planowanego zabiegu chirurgicznego, a także postępowania po operacji. Szczegółowe informacje przekazywane są w poradni chirurgii onkologicznej i oddziale chirurgii.
Pielęgniarki dysponują materiałami edukacyjnymi na temat rehabilitacji pooperacyjnej, wskażą także, gdzie można zaopatrzyć się w specjalistyczną bieliznę pooperacyjną (biustonosz, pas) czy protezy piersi. Pielęgniarka pomaga zredukować stres okołooperacyjny, zachęca do aktywnego uczestniczenia w procesie leczenia i pielęgnowania.

Radioterapia – czy warto skorzystać z porady pielęgniarki?

Pacjenci, u których planowana jest radioterapia uzyskają od pielęgniarek senologicznych informacje na temat przygotowania do leczenia. Pielęgniarka edukuje pacjenta o przebiegu leczenia i informuje o możliwych skutkach ubocznych. Praktyczne wskazówki dotyczące przygotowania i pielęgnowania skóry w obszarze napromienianym pomogą w złagodzeniu ewentualnych skutków ubocznych radioterapii. Pielęgniarka senologiczna bierze także czynny udział w leczeniu odczynów popromiennych.
Personel pielęgniarski, a zwłaszcza pielęgniarki onkologiczne i senologiczne są cennym źródłem informacji i wsparcia dla pacjentów leczonych z powodu raka piersi. Jeżeli u pacjenta wystąpią jakiekolwiek niepokojące dolegliwości, powinien skontaktować się z lekarzem prowadzącym i dedykowaną pielęgniarką.

Referencje:

1. HALKETT G, ARBON P. The role of the breast care nurse during treatment for early breast cancer: The patient’s perspective. 2006;23(1):46–57.
   
2. Aranda S, Schofield P, Weih L, Milne D, Yates P, Faulkner R. Meeting the support and information needs of women with advanced breast cancer: a randomised controlled trial. Br J Cancer [Internet]. 12 wrzesień 2006;95(6):667–73. Dostępne na: http://www.nature.com/articles/6603320
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych, Dz.U. 1998 nr 161 poz. 1110.
4. Biganzoli L, Cardoso F, Beishon M, Cameron D, Cataliotti L, Coles CE, i in. The requirements of a specialist breast centre. Breast [Internet]. 2020/02/26. czerwiec 2020;51:65–84. Dostępne na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32217457
   

FA-11353654  02/2025