Zaawansowany rak piersi – rodzaje leczenia i możliwe skutki uboczne terapii

Streszczenie artykułu eksperckiego (pełna treść znajduje się poniżej)
W ostatnich latach dokonał się ogromny postęp w terapii zaawansowanego raka piersi. Leczenie tego nowotworu obejmuje hormonoterapię, chemioterapię, leki ukierunkowane molekularnie i radioterapię. Metody leczenia stosuje się w sposób samodzielny, bądź skojarzony.

Hormonoterapia powszechnie stosowana w hormonozależnym raku piersi powoduje objawy charakterystyczne dla menopauzy takie jak:

• uderzenia gorąca, 
• przyrost masy ciała,
• suchość pochwy,
• zmniejszone libido,
• poty nocne, 
• bóle kostno-stawowe.

Niekiedy leki hormonalne mogą przyczyniać się do zaburzeń metabolicznych, osteoporozy, powikłań sercowo-naczyniowych czy przerostu endometrium. Regularna aktywność fizyczna, właściwa dieta, utrzymanie  prawidłowej masy ciała, pomagają zminimalizować skutki uboczne tego leczenia. Najczęstsze powikłania leków ukierunkowanych molekularnie to bezobjawowe neutropenie, powikłania kardiologiczne i zmęczenie. Neutropenia i gorączka neutropeniczna zwiększająca ryzyko zakażeń, niedokrwistość, małopłytkowość, utrata włosów, nudności, wymioty, zapalenie błon śluzowych (biegunka) czy polineuropatie obwodowe, to główne działania niepożądane mogące wystąpić podczas chemioterapii.  Skutki uboczne radioterapii zależą od zastosowanej dawki i miejsca napromieniania. Może ona być przyczyną m.in. pogorszenia parametrów hematologicznych, nudności, wymiotów, odczynów popromiennych z przejściowymi dolegliwościami bólowymi. Aby móc skutecznie minimalizować skutki uboczne powyższych terapii w raku piersi, należy zawsze poinformować swojego lekarza onkologa o obserwowanych objawach.

Zaawansowany rak piersi, ze względu na postęp jaki dokonał się w leczeniu, stał się chorobą przewlekłą. Leczenie zaawansowanego raka piersi obejmuje różne metody stosowane samodzielnie lub w skojarzeniu. Najczęściej występującym podtypem biologicznym jest rak luminalny, tzn. hormonozależny, stąd też w leczeniu bardzo często stosujemy terapię hormonalną jako monoterapię lub w skojarzeniu z leczeniem ukierunkowanym molekularnie.

Leczenie zaawansowanego raka piersi, jak każde leczenie onkologiczne, może być obciążające dla organizmu pacjenta. Nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować działań niepożądanych leków, ale wiedza na ich temat pozwala zminimalizować ryzyko dolegliwości i powikłań.

Hormonoterapia

Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych hormonoterapii należą bóle kostno-stawowe, przyrost masy ciała, uderzenia gorąca, suchość pochwy, spadek libido, poty nocne, a więc objawy wcześniejszej lub nasilonej menopauzy.

Niektóre spośród leków mogą zwiększać ryzyko osteoporozy, powikłań sercowo-naczyniowych, a więc zawałów, udarów, nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń metabolicznych (zaburzeń lipidowych, przyrost masy ciała, itd.)

W profilaktyce tych skutków ubocznych leczenia hormonoterapią najważniejsza jest regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i właściwa dieta (ograniczenie tłuszczów zwierzęcych, cukrów prostych oraz soli w diecie), a także suplementacja preparatów wapnia i witaminy D3 oraz dieta bogata w te składniki.

Należy pamiętać, że przy tego rodzaju leczeniu zwiększa się także ryzyko zaćmy, dlatego warto regularnie wykonywać badania okulistyczne. Zauważalne jest nieznaczne zwiększenie ryzyka rozwoju raka trzonu macicy; dlatego zalecane są regularne wizyty u ginekologa oraz wykonywanie badania ultrasonograficznego z oceną endometrium.

Terapie celowane

Kolejną grupą leków są leki ukierunkowane molekularnie oraz przeciwciała monoklonalne. 

Leki te charakteryzują się mniejszym wpływem na samopoczucie chorych, jednak nie są pozbawione działań niepożądanych. Należą do nich przede wszystkim powikłania kardiologiczne, a także bezobjawowe neutropenie tzn. spadek liczby granulocytów oraz zmęczenie.

Chemioterapia

Pomimo coraz nowszych metod leczenia, wciąż bardzo istotną rolę w leczeniu zaawansowanego raka piersi odgrywa chemioterapia (zarówno w postaci dożylnej, jak i doustnej).

Z chemioterapią najczęściej kojarzy się utrata włosów, czyli alopecia. Jednak warto pamiętać, że nie każda substancja aktywna stosowana w chemioterapii powoduje takie dolegliwości.

Kolejnym powszechnym skojarzeniem z chemioterapią są nudności i wymioty. W dobie postępu nauki, również w zakresie leczenia wspomagającego, skojarzenia te nie zawsze są zasadne. Leki podawane w czasie chemioterapii w celu łagodzenia nudności i zapobiegania wymiotom zwykle są skuteczne.

Z preparatów naturalnych, które również mogą być przydatne w łagodzeniu nudności i wymiotów wymienić warto kłącza imbiru, które można zażywać równoczasowo z lekami przeciwwymiotnymi. Warto tu podkreślić, że stosowanie jakichkolwiek preparatów, nawet tych określanych jako „naturalne”, zawsze powinno być konsultowane z lekarzem prowadzącym.

Kolejną możliwą dolegliwością w leczeniu chemioterapią jest zapalenie błon śluzowych. Profilaktyka problemów w obrębie jamy ustnej to przede wszystkim właściwa higiena i pielęgnacja: miękka szczoteczka do zębów, preparaty do pielęgnacji jamy ustnej dedykowane pacjentom onkologicznym, częste nawilżanie jamy ustnej.

W sytuacji, gdy pomimo profilaktyki dochodzi do nadżerek oraz zakażeń grzybiczych lub bakteryjnych, konieczne mogą być leki przeciwgrzybicze w postaci zawiesin do płukania lub tabletek doustnych, oraz antybiotyki.

Objawem uszkodzenia błon śluzowych może być także biegunka (biegunka może towarzyszyć także lekom ukierunkowanym molekularnie). Jeśli dochodzi do tego powikłania, zaleca się właściwe nawodnienie oraz stosowanie leków zapierających.

Warto przypomnieć, że soki, zwłaszcza lubiany przez rodziny pacjentów sok z buraka, ale także inne soki owocowe mogą nasilać biegunkę lub ją wywoływać.

Innym dość częstym powikłaniem terapii onkologicznych jest polineuropatia, tzn. uszkodzenie nerwów obwodowych: przez pacjenta odczuwane jako ból, drętwienie i mrowienie, zwłaszcza dłoni i stóp, zaburzenia czucia, równowagi, pogorszenie słuchu.

Ważne jest, aby chorzy odczuwający podobne dolegliwości, zgłaszali je lekarzowi prowadzącemu, pozwala to modyfikować dawkę cytostatyków, włączać w odpowiednim momencie leki zmniejszające nasilenie polineuropatii.

Neutropenia i gorączka neutropeniczna czyli nadmierny spadek liczby granulocytów.

W zależności od schematu chemioterapii oraz dodatkowych czynników ryzyka zależnych od samego pacjenta, aby zmniejszyć efekty uboczne leczenia, stosowane są czasem czynniki wzrostu granulocytów, pobudzające ich namnażanie.

Są to zastrzyki możliwe do zastosowania w domu przez pacjenta. W przypadku wystąpienia gorączki po chemioterapii, należy ocenić morfologię krwi obwodowej i skonsultować się z onkologiem lub lekarzem rodzinnym.

Chemioterapia bardzo często wiąże się z wystąpieniem niedokrwistości oraz związanych z nią objawów (osłabienia, pogorszenia tolerancji wysiłku, kołatania serca, bólów głowy oraz zaburzeń pamięci i koncentracji).

Powikłania te najczęściej związane są z działaniem leków i zazwyczaj nie wynikają z niedoborów pokarmowych, stąd też w leczeniu czasem stosujemy leki zwiększające produkcję czerwonych krwinek, natomiast nie zalecane są diety szczególnego typu – tzw. potocznie „na poprawę krwi”.

Czasami stosujemy doustne preparaty żelaza i zawsze zalecamy zróżnicowaną, zbilansowaną dietę. W codziennej praktyce pytaniem, które najczęściej zadają pacjentki z zaawansowanym rakiem piersi, a wcześniej pacjenci chorzy na inne typy nowotworów, jest pytanie o dietę.

Radioterapia

W zaawansowanym raku piersi wykorzystujemy także radioterapię: np. napromienianie zmian w kościach czy ośrodkowym układzie nerwowym.

Toksyczność radioterapii zależy m.in. od dawki, okolicy, na którą jest stosowana.

W czasie radioterapii mogą wystąpić nudności, wymioty, przejściowe nasilenie dolegliwości bólowych, a także pogorszenie parametrów hematologicznych (niedokrwistość, małopłytkowość, neutropenia).

Zdrowe odżywianie w chorobie onkologicznej

Zdrowe odżywianie jest bardzo ważne także dlatego, że terapia onkologiczna oraz sama choroba często nasila zaburzenia łaknienia, zmienia odczucia smaku.

Warto pamiętać o właściwym przygotowaniu aromatycznych i smacznych potraw, jedzeniu częściej małymi porcjami, pozwalaniu choremu podążać za własnymi potrzebami kulinarnymi, oczywiście z zachowaniem zdrowego rozsądku.

Ograniczenia w diecie mogą nasilać obecne w chorobie wyniszczenie, a tym samym pogarszać jakość życia i zmniejszać skuteczność terapii.

W zaawansowanej chorobie nowotworowej ważne jest także zapewnienie w diecie odpowiedniej ilości białka. Warto porozmawiać z lekarzem lub dietetykiem na temat zapotrzebowania organizmu na białko podczas leczenia onkologicznego. Brak apetytu można czasem zwalczać także za pomocą leków.

Wszelkie dolegliwości związane z leczeniem onkologicznym są indywidualne dla każdego pacjenta, dlatego zawsze warto informować lekarza o zaobserwowanych objawach, by na ile to tylko możliwe, minimalizować efekty uboczne leczenia i zapewniać komfort i jakość codziennego funkcjonowania.

PL2208303167
PL2209216090