Żywienie podczas zaawansowanego raka piersi

Streszczenie artykułu eksperckiego (pełna treść znajduje się poniżej)
Odpowiednie odżywianie i prowadzenie zdrowego trybu życia jest niezmiernie ważne podczas leczenia choroby nowotworowej. Dieta zbilansowana we właściwy sposób przyczynia się do poprawy samopoczucia i poprawia rokowanie chorych na raka piersi. Odpowiednia ilość energii dostarczana do organizmu podczas chemioterapii to 25–35 kcal/kg mc./dobę.

Dieta powinna zawierać:

• węglowodany złożone,
• kwasy tłuszczowe Omega-3,
• białka wzbogacone o wybrane aminokwasy takie jak cysteina, metionina, arginina, glutamina.

Bardzo istotne są produkty bogate w witaminy i składniki mineralne jak cynk, selen i miedź. Osoby dotknięte chorobą nowotworową powinny szczególnie unikać w swojej diecie grillowanego czy smażonego mięsa (szczególnie czerwonego), które jest źródłem niezdrowych tłuszczów typu trans, a także cukrów typu glukoza, fruktoza i sacharoza obecnych w słodyczach i napojach słodzonych. O skutkach ubocznych chemioterapii takich jak: zaburzenia smaku, nudności, wymioty, wzdęcia warto porozmawiać z doświadczonym personelem, który dobierze odpowiedni sposób żywienia. Podczas leczenia onkologicznego, aby uniknąć niedoborów żywieniowych, chore powinny korzystać z poradnictwa dietetycznego i być pod stałą opieką specjalisty w tej dziedzinie.

Żywienie w zaawansowanym stadium raka piersi jest szczególnie istotne. Wiele kobiet traci wtedy na wadze, przez co ich stan się pogarsza. Odpowiednie odżywianie może wspomóc proces leczenia oraz poprawić samopoczucie chorego.

Rola odżywiania podczas choroby

Zbilansowana dieta i prowadzenie zdrowego trybu życia jest zawsze ważne, ale szczególną rolę pełni podczas każdej choroby. Konsekwencją stosowania chemioterapii są zaburzenia jelitowe oraz zmniejszenie apetytu, co znacząco zwiększa ryzyko niedożywienia. Dobrze dopasowana dieta może poprawić jakość życia kobiet z nowotworami piersi, a także zwiększyć wydolność organizmu i poprawić rokowania.
Pierwszym krokiem do leczenia żywieniowego jest prawidłowa identyfikacja osób z niedożywieniem. Podstawowymi sposobami oceny stanu odżywiania są wywiady, ankiety oraz badania laboratoryjne i antropometryczne.
Przede wszystkim należy rozpocząć od ciągłego stosowania zbilansowanej diety naturalnymi metodami. Może być jednak tak, że naturalna dieta z różnych powodów nie wystarcza. Należy wtedy, po konsultacji ze specjalistą, zastosować doustne diety medyczne (tzw. oral nutritional support), które mogą wspomagać lub zastąpić tradycyjne jedzenie. Gdy pokarm z różnych powodów nie przyswaja się lub mimo włączenia preparatów wysokobiałkowych pacjent nadal chudnie, wówczas należy zastosować żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.
Zostaje ono indywidualnie dobrane dla pacjenta przez wykwalifikowany personel, a także na bieżąco w razie potrzeb modyfikowane.

Rekomendacje żywieniowe dla chorych

Przede wszystkim należy być pod stałą opieką lekarza lub dietetyka – zaleca się korzystanie z poradnictwa dietetycznego na wszystkich etapach leczenia.
Dla pacjentów onkologicznych zalecana jest dieta lekkostrawna, uboga bakteryjnie. Wiąże się ona z użyciem wysokiej temperatury i gotowaniem w dużej ilości wody, co niestety prowadzi do strat witamin i minerałów zawartych w pożywieniu. Ponadto w takiej diecie brakuje wystarczających ilości błonnika pokarmowego, przez co zmniejsza się szansę na utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej. Konsekwencją stosowania tej diety długoterminowo może być rozwój niedoborów żywieniowych, które powinny być na bieżąco monitorowane i uzupełniane.

Czego unikać, a co dodawać do diety?

Ważne jest dostarczenie odpowiedniej podaży energii, który powinien się mieścić w przedziale 25–35 kcal/kg mc./dobę.^[1] Jej źródłem powinny być przede wszystkim węglowodany złożone oraz odpowiednie tłuszcze. Niezwykle ważne jest pamiętanie o kwasach tłuszczowych Omega-3, wspomagających procesy lecznicze, których głównym źródłem są ryby, oleje roślinne, orzechy oraz nasiona.
Duża ilość cukrów takich jak glukoza, fruktoza i sacharoza (pomimo wysokiej kaloryczności) nie jest zalecana z powodu podwyższania stężenia insuliny we krwi, a tym samym rozwoju insulinooporności. Należy niemal całkowicie wykluczyć z diety słodycze oraz napoje słodzone. Związkami o korzystnym działaniu są węglowodany złożone, które stanowią źródło energii oraz wpływają na pasaż jelitowy i stan mikroflory.
Należy unikać kwasów tłuszczowych typu trans, ponieważ nasilają one stany zapalne, a także spożycia mięsa (głównie czerwonego), które ma negatywny wpływ na rozwój nowotworu. Szczególnie szkodliwe są mięsa smażone i grillowane, ponieważ podczas obróbki termicznej zwiększa się zawartość związków mutagennych i kancerogennych.
Istotne podczas choroby jest dostarczenie odpowiedniej ilości białka, wzbogaconego o wybrane aminokwasy tj. cysteina, metionina, arginina czy glutamina. Podaż i spożycie białka powinny być dostosowane do parametrów oceny stanu odżywienia oraz wydolności metabolicznej. Pod względem składu aminokwasów najlepszym białkiem jest białko jaja kurzego.
W naszej diecie powinny się pojawiać składniki, które wykazują efekty przeciwzapalne, tj. witaminy A, E i C oraz składniki mineralne tj. selen, cynk i miedź. Ich niedobór bowiem będzie opóźniał proces gojenia uszkodzonych tkanek, zwiększając tym samym ryzyko zakażenia. Stosowanie diet eliminacyjnych w zakresie podstawowych makroskładników jest niedopuszczalne, szczególnie diety eliminującej białko.

Zaburzenia smaku/węchu, brak apetytu

Nasz przewód pokarmowy jest bardzo wrażliwy na działanie leków cytostatycznych, dlatego podczas chemioterapii pacjenci często skarżą się na zmniejszenie apetytu, zmiany smaku, nudności, wymioty i biegunki oraz wzdęcia. Nawet 40-60% pacjentów onkologicznych zgłasza zaburzenia smaku ^[2]. Problemy te mogą bardzo szybko prowadzić do niedożywienia – często osoby, które straciły smak, przestają jeść, ponieważ nic im nie smakuje. Szybki spadek masy ciała jest bardzo niekorzystny – głodówka w żaden sposób nie hamuje rozwoju nowotworu, a wręcz istotnie pogarsza stan chorego – w efekcie śmierć z powodu niedożywienia pojawić się może znacznie szybciej niż z powodu choroby, co następuje nawet w 20%-80% przypadków. ^[3]
Co więc zrobić, gdy zapach i smak nas odrzuca? Należy skupić się na innych doznaniach: bąbelkach w wodzie, uczuciu chłodu np. po mentolu czy też uczuciu pieczenia po spożyciu lekko pikantnych potraw. W przypadku wystąpienia zaburzeń smaku i węchu można włączyć także preparaty ze składnikami pobudzającymi receptory czuciowe.
Nie należy lekceważyć zaburzeń smaku/zapachu oraz utraty apetytu. Ważne jest powiedzenie bliskim o problemach, z którymi się borykamy. Warto także zgłosić się na poradę dietetyczną, gdzie doświadczony personel dobierze odpowiedni sposób żywienia.
Na rynku jest wiele gotowych preparatów wysokobiałkowych, zawierających niezbędne witaminy i minerały oraz kwasy Omega-3, które mogą wspomagać lub zastępować zwyczajne żywienie. W przypadku zaburzeń smaku lub utraty apetytu ważne, by takie odżywki były niewielkiej objętości, by pacjent był w stanie je spożyć.

Referencje:

1. Żywienie w chorobie nowotworowej — zasady postępowania diagnostyczno- -terapeutycznego w 2013 roku (Nutrition management of patients with neoplastic disease — diagnostic and therapeutic guidelines in 2013) Stanisław Kłęk, Małgorzata Misiak, Aleksandra Kapała, Jerzy Jarosz.
2. Taste disorders following cancer treatment: report of a case series. Joel B. Epstein, Safira Marques de Andrade e Silva, Geena L. Epstein.
3. Von Haehling S, Anker MS, Anker SD. Prevalence and clinical impact of cachexia in chronic illness in Europe, USA, and Japan: facts and numbers update 2016. J Cachexia Sarcopenia Muscle 2016; 7: 507-509

PL2210149239
PL2210276358