Lęk i depresja

Lęk jest jednym z najbardziej powszechnych, emocjonalnych objawów choroby nowotworowej u pacjentek z zaawansowanym rakiem piersi.

To naturalne, że możesz go odczuwać w takich sytuacjach jak poznanie diagnozy lub zmiana sposobu leczenia. Blisko połowa pacjentek chorych na zaawansowanego raka piersi w Polsce czuje w takich sytuacjach zdenerwowanie lub smutek.  60 proc. pacjentek przyznaje wprost, że dobre samopoczucie jest istotnym elementem ich jakości życia w chorobie. A zatem, jeśli podczas leczenia odczuwasz rozmaite lęki przewlekle, mogą one wywierać negatywny wpływ na wszystkie obszary Twojego życia. Ważne jest więc, abyś wtedy poprosiła o pomoc.

Diagnoza: zaawansowany rak piersi oraz długie leczenie są dla pacjentki poważnym psychicznym obciążeniem. Tak poważnym, że w niektórych przypadkach może ono doprowadzić do depresji.

Bardzo ważne jest, abyś umiała odróżnić gorszy nastrój od stanu depresji, odbierającej możliwość normalnego funkcjonowania. Do jej objawów zaliczamy zaburzenia snu i koncentracji, utratę zainteresowań, zwolnienie dotychczasowego rytmu działania, a nawet wycofanie z relacji towarzyskich. Charakterystyczna jest też przewaga pesymistycznych myśli. Jeśli objawy takie jak obniżony nastrój, zaburzenia snu i pesymistyczne myśli utrzymują się dłużej niż trzy tygodnie – należy skontaktować się z psychologiem lub psychiatrą. Depresja nie jest wyczerpaniem, nieprawidłowym myśleniem ani zaburzeniem osobowości.

To choroba wymagająca dodatkowego leczenia.

W trakcie terapii najlepiej sprawdza się tryb zadaniowca, który ma zastosowanie także w kontaktach z bliskimi. Po pierwsze, warto, abyś ustaliła nowy harmonogram działania w oparciu o zaplanowane interwencje medyczne oraz plany każdego z członków rodziny czy też osób zaangażowanych. Wspólnie możecie przydzielić nowe obowiązki w taki sposób, aby żaden opiekun nie musiał z niczego rezygnować. Im więcej osób się zaangażuje, tym większa szansa, że uda się wszystko sprawnie ustalić i od zaraz wprowadzić nowy projekt o nazwie „zdrowienie” w dotychczasowy grafik!

Konsultacja merytoryczna: Adrianna Sobol, psychoonkolog Fundacji Onkocafe-Razem Lepiej, wykładowca Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

1. ROZMAWIAJ ZE SWOIM LEKARZEM O WSZYSTKICH OBAWACH ZWIĄZANYCH Z LECZENIEM

Jeśli Twoja terapia lub np. jej ewentualne skutki uboczne powodują, że odczuwasz lęk, być może lekarz będzie mógł zalecić postępowanie, dzięki któremu poradzisz sobie ze swoimi obawami.

2. Poproś o pomoc

• Od razu powiedz opiekującym się Tobą lekarzom, pielęgniarkom lub psychologowi, że stale odczuwasz lęk.
• Poszukaj terapeuty, pielęgniarki lub psychologa, który ma doświadczenie w pracy z pacjentkami chorymi na zaawansowanego raka piersi, aby omówić objawy i strategie, dzięki którym łatwiej Ci będzie radzić sobie z lękiem w życiu codziennym. Zajmujący się Tobą onkolog podpowie Ci jak możesz umówić się na wizytę w poradni psychologicznej, jeśli taka znajduje się w szpitalu, w którym się leczysz.

3. NA PIERWSZYM MIEJSCU STAWIAJ SIEBIE I SWOJE ZDROWIE

• Każdego dnia zrób coś tylko dla siebie, nawet jeśli jest to jakaś drobnostka, dzięki której na Twojej twarzy zagości uśmiech.
• Wysypiaj się. Pamiętaj o regularnych godzinach snu i unikaj nadmiaru kofeiny lub innych substancji pobudzających, takich jak alkohol.
• Jedz zdrowe potrawy, które lubisz. Możesz je lekko zmodyfikować zgodnie z zasadami zbilansowanej diety, dopasowanej do Twojego leczenia.

4. Polegaj na innych

• W celu uzyskania wsparcia oraz informacji na temat dodatkowych strategii radzenia sobie z lękiem, nawiąż kontakt z innymi pacjentkami. Znajdziesz je w organizacjach pacjentów, które działają na rzecz chorych onkologicznych.

5. Dbaj o swoje dobre samopoczucie

• Skorzystaj z technik relaksacyjnych ciała i umysłu, np. jogi, wizualizacji, medytacji oraz sztuki głębokiego oddechu, które pomogą Ci obniżyć poziom lęku i stresu.
• Jeśli jesteś w dobrej formie fizycznej, czynności takie jak praca w ogrodzie, spacery lub jazda na rowerze mogą pomóc Ci oderwać myśli od nowotworu i poprawić Twój nastrój. Podobnie pomogą Ci wspólne chwile spędzone z bliskimi.
• Muzyka, sztuka i pisanie mogą pomóc Ci w kreatywnym wyrażaniu emocji.

6. Ogranicz czas spędzony w internecie i staraj się weryfikować znalezione informacje

• To wyczerpujące zajęcie i czasami nieproduktywne – możesz uzyskać błędne informacje lub złe rady.
• Uważaj także na oszustów i oferowane przez nich „cudowne produkty” leczące wszystkie choroby, w tym także nowotwory.

Konsultacja merytoryczna: Adrianna Sobol, psychoonkolog Fundacji Onkocafe-Razem Lepiej, wykładowca Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Diagnoza zmienia całe Twoje życie, a związane z nią i z leczeniem zaawansowanego raka piersi obciążenia emocjonalne bywają tak ogromne, że mogą prowadzić do depresji. Jednak nie musisz borykać się z depresją sama. Masz do dyspozycji specjalistów, których zadaniem jest wspierać Cię. Podpowiadamy co może pomóc Ci we współpracy z lekarzem onkologiem, pielęgniarką, psychologiem lub psychiatrą, abyście wspólnie odpowiednio zareagowali na Twoją depresję i wypracowali najlepszą strategię jej leczenia.

Wskazówka nr 1: Poznaj różnicę pomiędzy smutkiem a depresją.

Depresja i poczucie smutku różnią się od siebie. Możesz mieć depresję, jeśli:

• Odczuwasz smutek przez kilka dni z rzędu.
• Straciłaś zainteresowanie czynnościami, które kiedyś lubiłaś wykonywać.
• Masz problemy z koncentracją lub cały czas jesteś nerwowa.
• Nie możesz spać lub śpisz zbyt dużo.
• Myślisz o śmierci lub masz myśli samobójcze.
• Jeśli trudno Ci określić w jakim stanie psychicznym się znajdujesz, zwróć się o pomoc do opiekujących się Tobą specjalistów.

Zdarza się, że kobiety chore na zaawansowanego raka piersi nie szukają pomocy psychologicznej ponieważ myślą, że stan psychiczny, w którym się znajdują jest nieodzowną częścią ich choroby.

• Jeśli odczuwasz smutek lub obniżony nastrój przez okres dłuższy niż kilka ostatnich dni, jak najszybciej porusz tę kwestię z lekarzem prowadzącym.
• To ważne, aby jak najszybciej zająć się uczuciem smutku lub obniżonym nastrojem, ponieważ przy pomocy odpowiednich specjalistów można je wyeliminować lub zmniejszyć ich wpływ na Twoją codzienność.
• Jeśli masz myśli samobójcze, pilnie poproś o profesjonalną pomoc, dzwoniąc na numer pogotowia ratunkowego (999), nr alarmowy (112) lub skontaktuj się z lekarzem psychiatrą, izbą przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego lub opiekującymi się Tobą specjalistami.

Wskazówka nr 2: Porozmawiaj o potencjalnych przyczynach Twojej depresji z opiekującym się Tobą lekarzem bądź psychologiem.

• Depresja oraz lęk mogą być działaniami niepożądanymi niektórych leków na raka piersi oraz niektórych leków przeciwbólowych.
• Niektóre terapie przeciwnowotworowe mogą również powodować przedwczesną menopauzę, wywołujące zmiany hormonalne, które wpływają na mózg.
• Zmęczenie jest jednym z najpowszechniejszych działań niepożądanych i może być mylnie uznane za depresję.
• Przyczyną depresji może być również stres i zamartwianie się chorobą. Może też mieć ona przyczyny psychologiczne.

Pamiętaj jednak, że ta lista nie wyczerpuje potencjalnych powodów Twojego stanu zdrowia. W zależności od źródła depresji Twój lekarz może rozważyć zastosowanie kilku sposobów leczenia, np.:

• leki antydepresyjne, rozmowy, psychoterapię indywidualną lub grupową,
• nowe leki w terapii zaawansowanego raka piersi, które zniwelują skutki depresji.

Wskazówka nr 3: Zmień styl życia.

Zmiana stylu życia może w dużym stopniu wpłynąć na poprawę Twojego nastroju, a więc:

• Zadbaj o regularne godziny snu. Osoby wypoczęte czują się lepiej.
• Staraj się uprawiać regularne ćwiczenia fizyczne, nawet jeśli jest to tylko krótki spacer. Wysiłek fizyczny uwalnia w mózgu endorfiny, które łagodzą stany depresyjne.
• Jeśli masz ochotę, spróbuj czegoś nowego, np. pracy w ogrodzie, jogi, wolontariatu czy innej aktywności, która sprawi ci przyjemność.
• Śmiech również pomaga uporać się ze stanami depresyjnymi. Obejrzyj więc ulubioną komedię, albo powspominaj śmieszne momenty z rodziną lub przyjaciółmi.

Wskazówka nr 4: Zadbaj o swoje dobre samopoczucie.

Oprócz leków na receptę, istnieją inne techniki, dzięki którym można łatwiej uporać się z depresją:

• Prowadzenie dziennika – profesjonaliści podpowiadają, aby pisać regularnie, szczerze do bólu i opisywać doznawane uczucia. Poza tym nie ma zasad. Być może odkryjesz, że Twój pamiętnik jest nieoceniającym, zawsze akceptującym przyjacielem w chorobie.
• Masaże – np. refleksoterapia, masaż shiatsu, tajski, ajurwedyjski z sirodhara i masaże relaksacyjne.
• Medytacja – MBCT – Mindfulness Based Cognitive Therapy – to terapia poznawcza oparta na mindfulness. Jest to nurt terapeutyczny łączący bardzo skuteczną w zaburzeniach depresyjnych i lękowych terapię poznawczo-behawioralną z dalekowschodnią medytacją mindfulness (po polsku nazywaną medytacją uważności), która ostatnio staje się niezwykle popularna za sprawą swojego, udowodnionego przez wiele badań naukowych, dobroczynnego wpływu na ludzki mózg.
• Joga – To naturalny lek na stres, depresję i stany niepokoju. Asany z jednej strony redukują napięcie będące przyczyną stresu, a z drugiej dotleniają, usuwają zmęczenie i dodają energii.

Wskazówka nr 5: Stwórz system wsparcia.

• Lekarz może skierować Cię do psychologa, który wie, jaki stres i jakie emocje towarzyszą nowotworom. Rozmowa z psychologiem lub grupą wsparcia, której członkowie rozumieją, przez co przechodzisz, mogą pomóc Ci poradzić sobie z trudnymi emocjami.
• Obecność w życiu ludzi, którzy Cię wysłuchają, jest również ważna dla zdrowia psychicznego. Porozmawiaj z rodziną, przyjaciółmi o swoich uczuciach.
• Pamiętaj, że nie jesteś sama. Rozmowy bezpośrednie lub przez Internet mogą Ci pomóc przejść przez trudną sytuację. Wśród wielu działających w Polsce organizacji pacjentów są też takie, które wspierają kobiety chore na raka piersi, także w zaawansowanej postaci.

Konsultacja merytoryczna: Adrianna Sobol, psychoonkolog Fundacji Onkocafe-Razem Lepiej, wykładowca Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego